هدف مقاله حاضر بررسی تأثیر فعالیت در شبکه اجتماعی مجازی (فیس بوک) بر هویت به ویژه هویت جنسیتی و نقش های جنسیتی جوانان می باشد. هویت مجموعه ای از معانی است که چگونه بودن را در خصوص نقش های اجتماعی به فرد القا می کند. یکی از مهم ترین عوامل در شکل گیری هویت افراد، جنسیت است که به تجربه فرد سامان میدهد و آن را در خویشتن ادغام می کند به بیانی دیگر بسیاری از نگرش ها و رفتارهای افراد از جنسیت تأثیر می پذیرد. هویت افراد به ویژه هویت جنسیتی آنان تحت تأثیر فرهنگ و عوامل فرهنگی می باشد. یکی از مهم ترین و مقتدرترین عوامل فرهنگی رسانه ها می باشند. امروزه با گسترش فرایند جهانی شدن و گسترده تر شدن ارتباطات، رسانه ها به ویژه رسانه‌های اجتماعی مجازی بیشترین تأثیر را بر افراد به ویژه جوانان دارد.
 
در این پژوهش بر آنیم تا دریابیم عضویت جوانان و انگیزه و میزان فعالیت آنان در شبکه اجتماعی فیس بوک و میزان اعتمادی که به این شبکه‌ها و آگاهی ارائه شده در آن و گروه دوستان مجازی خود دارند تا چه میزان بر آن بخش از رفتارها و نگرش های فرد نسبت به جنسیت خویش که تحت تأثیر شرایط فرهنگی و اجتماعی شکل گرفته است، تأثیر دارد. جامعه آماری این تحقیق را جوانان رده سنی ۱۸-۳۰ سال تشکیل می دهد. روش پژوهش پیمایشی و از طریق پرسشنامه صورت گرفته و به منظور بررسی این رابطه از نظریات آنتونی گیدنز، جنگینز و نظریات استفاده و التذاذ استفاده شده است.
 
نتایج نشان میدهد که فن آوری‌های نوین و در راس آنها شبکه‌های ارتباطی اطلاعاتی مجازی با دگرگونی در مفاهیم و تغییر در شیوه های نوین ارتباطی و افزایش آگاهی های واقعی و کاذب و ارائه سبک جدیدی از زندگی مطابق با الگوهای فرهنگی کشورهای توسعه یافته، موجب پیدایش ذهنیت های ناپایدار شده است. این رسانه ها با کنار هم قراردادن موقعیت ها و حالات گوناگون، شیوه های زندگی بی سابقه و بنابراین انتخاب های تازه ای را به فرد القا می کند و باعث تغییر در نگرش های افراد نسبت به هویتشان گردیده است.
 
شبکه‌های اجتماعی از مهم ترین و مدرن ترین ابزارها و رسانه‌های ارتباط جمعی اند. نقش جدی و تأثیر گذار این گونه پایگاههای اینترنتی در اطلاع رسانی سریع و گسترده، جایگاه ویژه ای را برای این دسته از پایگاه ها به وجود آورده است. در عین حال شبکه اینترنت در کنار مزایای بیشمار، معایبی نیز دارد که عدم آشنایی کامل با آن می تواند آسیب هایی را برای خانواده ها به بار آورد.
 
نتیجه گیری: در کنار همه آثار مثبت شبکه‌های اجتماعی مجازی، تصور برخی از پیامدهای منفی آنها، امری بدیهی است. آنچه مسلم است این که به جای برخورد سلبی با این پدیده نوین، بررسی و ریشه یابی مشکلات و پیامدهای منفی ناشی از آن و در پیش گرفتن راه های اصلاحی، قطعا نتایج بهتری را در بر خواهد داشت. از میان همه تأثیرات مثبت و منفی شبکه‌های اجتماعی بر افراد و جوامع، مسأله ای که اهمیت بسیاری دارد، نوعی سیطره پنهان است که روابط انسانی را مسخر خویش ساخته است. حقیقت این است که جوامع امروزی، از مجموعه ای از شبکه‌های اجتماعی واقعی شکل گرفته اند که مجموعه آن در اصطلاح «جامعه» معرفی شده است؛ اما انتقال این فضا به محیط و فضای مجازی باعث می شود که کنترل آنها مشکل تر شود. از این رو، سردمدارا حاکمیت استعماری در دنیا، برای کنترل هر چه بیشتر افکار عمومی جوامع، علاوه بر گسترش رسانه ها، به تعاریف جدیدی از روابط انسانی نیز دست یافته اند تا سیطره خویش را تکمیل سازند. در واقع، به وضوح می توان این اهداف را در شکل گیری و توسعه روزافزون این اجتماعات اینترنتی مشاهده کرد. چند پیشنهاد نیز ارائه شده است، از جمله: ایجاد و راه اندازی شبکه‌های اجتماعی سالم و مفید برای مبارزه با شبکه‌های اجتماعی مخرب، آموزش و فرهنگ سازی، نظارت کارشناسانه و مستمر بر فضای جوامع مجازی و برنامه ریزی برای آینده.
 
جوامع به طور کلی و افراد به صورت جزئی هریک برای خود عادات و سنت‌ها و رسومی دارند که، فرهنگ و هویت فردی و اجتماعی آنها را شکل داده و بر این اساس آنها را از سایرین جدا می کند. وضعیت ذکر شده ممکن است به وسیله ابزارها و یا تأثیرپذیری افراد اجتماع از محیط بیرونی انسجام اصلی خود را از دست بدهد، حالتی که اندیشمندان اجتماعی برای آن نام از خودبیگانگی را برگزیده اند. این گونه تغییرات در فضای واقعی غیر مجازی آهسته و کند صورت می گیرد، اما در فضای مجازی به دلایلی همچون دسترسی آسان افراد و جوامع به انبوه هویتها و فرهنگ‌های معارض، شدت این تحولات بسیار سریع تر خواهد بود. حال سؤال اصلی این پژوهش آن است که فضای مجازی چه تأثیری بر از خودبیگانگی فرهنگی - هویتی جامعه‌ایرانی در دوره مدرن داشته است؟ در پاسخ به این سؤال باید گفت هویت و فرهنگ ایرانی – اسلامی به دلیل برخورداری از غنای کافی با آسیب های کمتری روبرو شده است، با این حال بر هیچ کس پوشیده نیست که تأثیرات منفی فضای مجازی نیز گریبان گیر جامعه ما شده، که در صورت مدیریت صحیح آن این آسیب ها کمتر خواهد شد، اما با ادامه وضع فعلی امکان تفوق و یا حتی غلبه مؤلفه های منفی فرهنگ غرب بر جامعه‌ایران وجود دارد. هم چنین در چند دهه گذشته و بعد از گسترش سبک زندگی غربی در کشور، واکنش ما به آن انفعالی و همراه با غفلت بوده و نتیجه آنها نیز تا حدی از خودباختگی فرهنگی بوده است. در حالی که ما می توانیم با استفاده از پیشینه فرهنگ غنی ایرانی و اسلامی و با به خدمت گرفتن و مدیریت فضای مجازی به تعمیق و گسترش هویت و فرهنگ خودی بپردازیم.
 
منبع: فضای مجازی و هویت، دکتر شقایق حیدری، انتشارات تمدن ایرانی، چاپ دوم، تهران، 1394